Audio tour Verdwenen Poorten

Algemeen

Ze droegen mooie namen als Joppentoren, Wildemanstoren, Toren achter Teunis Jacobsen Vernooy, Leuterpoort en Kostverlorentoren. Wijk bij Duurstede had in het verleden zestien van die torens en poorten, maar geen heeft de moderne tijd gehaald; successievelijk zijn ze in de afgelopen eeuwen allemaal onder de slopershamer gesneuveld. Wat resteert in het nog altijd schilderachtige stadje aan de Rijn zijn de locaties waar ze hebben gestaan en daarmee ook van de herinneringen aan het verleden.

Op negen van die plekken wordt sinds 2000 de herinnering aan dat verleden levend gehouden. Op particulier initiatief zijn negen beeldhouwers bijeengebracht op een parkeerplaats langs de haven om een beeld te maken dat een plek in de buurt van zo'n oude toren of poort heeft gekregen. Het publiek kan deze beelden op de voet volgen middels een folder verkrijgbaar bij de VVV of deze APP.

Aanleiding - Comité Wijk 700 Jaar Stad

Rondom 1300, het jaar waarin Wijk bij Duurstede Stadsrechten kreeg, was de stad omgeven door een muur met Poorten en Torens. Wijk bij Duurstede was in de late middeleeuwen een vestingstad met een gracht en omwallingen.

Voor een waardige en opvallende viering van Wijk 700 Jaar Stad heeft een comité gekozen voor het initiatief van enkele galeriehouders, om beeldhouwers uit te nodigen een tiental van de verdwenen historische torens en poorten van de stad te verbeelden. Niet na te bouwen natuurlijk, dat zou niet interessant en mogelijk zijn. Maar wel zo monumentaal, dat het poortachtige constructies zouden worden. Na een selectie van inschrijvingen en een enorme voorbereiding van twee jaar startte in 2000 de afronding: een Beeldhouwerssymposium (workshop) van de negen deelnemende beeldhouwers, voor wie een compleet kamp met werkplaatsen werd ingericht op het haventerrein aan de Lek. Onder grote publieke belangstelling is twee weken gehakt, gebeiteld, brons gegoten, geslepen, gefreesd. Intussen werden in de ring rond de oude stad funderingen gelegd voor de soms tonnen zware en metershoge beeldhouwwerken. Met fraaie oude namen als Kostverlorentoren, Vrouwenpoort en Wildemanstoren.

“Een roze granieten portaal van 4,5 meter hoog, de Vrouwenpoort, domineert de dijk langs de Lek in Wijk bij Duurstede. En vlak bij het Kasteelpark is een elegant torentje, 2,5 meter hoog, van messing en glas verrezen, de Kostverlorentoren.”

Voor een bedrag van driehonderdduizend gulden heeft Wijk bij Duurstede een wereldprimeur gekregen. Deze artistieke verbeelding van de glorieuze maar helaas verdwenen torens en poorten van de stad is gesponsord door het Bouwfonds Woningbouw, vooral een verdienste van burgemeester A.C. Houtsma, voorzitter van het Comité Wijk 700 Jaar Stad.

Artikel 19

In de jaren ervoor moest plaats worden gevonden voor de beeldhouwwerken, en uiteraard moesten bestemmingsplannen worden aangepast. Dat is zonder problemen gelukt via artikel 19-procedures. Alleen het beeld op het talud van de Lekdijk ontmoette bezwaren van het hoogheemraadschap. Het is immers verboden ook maar een spa in een dijklichaam te steken. Dit torenbeeld, schietspleten van maar liefst zes meter hoog van staal, staat  op een zandlichaam met betonnen kern tegen het talud aan. De constructie draagt een gewicht van bijna drie ton op nog geen vier vierkante meter, op een plek die alle wind vangt.

Wonder

Volgens Yvonne Lolkema, spreekbuis van de Stichting Verdwenen Torens en Poorten, is het een wonder dat het allemaal voor elkaar is gekomen; zoveel moderne monumentale beeldhouwwerken met een historische relatie bij elkaar is uniek in Europa. Dit was alleen mogelijk dankzij ieders medewerking, zodat alle mogelijke problemen zijn opgelost en gladgestreken. De stichting was eveneens verrast door de grote constructies van de beeldhouwers.

Onderhoud

Lolkema: "Iedereen is tevreden, want er zijn in één klap twee vliegen geslagen: negen kunstenaars hebben opvallend werk kunnen maken en verkopen, en de stad heeft er negen prachtige monumenten bij." Gratis, behalve het toekomstig onderhoud waar de gemeente voor heeft getekend. Inmiddels zijn de naweeën van het feest al begonnen. De wethouders van Wijk bij Duurstede hebben een oogje laten vallen op de negen fraaie maquettes van de torenbeelden, ze staan zo leuk op het bureau. Maar die gaan vrijwel zeker naar het museum, als de organisatoren ook hierin hun zin krijgen.