Audio tour Art Nouveau Fietsroute Dordrecht

Dordrecht is de oudste stad van Holland. Het centrum staat bekend om zijn eeuwen oude kerken, grachtenpanden, stadspaleizen en armen hofjes. Maar wat slechts weinig mensen weten is dat er naast al die eeuwenoude gebouwen óók Art Nouveau (kunststroming die vooral tussen 1890 en 1914 populair was) architectuur aanwezig is. 

Art Nouveau Architectuur 

In de loop van de 19de eeuw zijn er verschillende nieuwe materialen en technieken uitgevonden die architecten rond 1900 in staat stelden een hele nieuwe stijl te ontwikkelen. Denk aan gewapend beton en aan grote oppervlakken (gebogen) vensterglas. Bovendien werden oudere technieken gemechaniseerd waardoor ze goedkoper werden, en werden materialen zoals giet- en smeedijzer, keramische tegels en glas-in-lood opnieuw volop toegepast. 

Een voordeel van grote oppervlakken glas was dat men grotere ramen kon toepassen. Muren konden ondanks de grote glasoppervlakken tóch dragend zijn, omdat ze werden verstevigd met gietijzeren pilaren, gewapend betonnen pilasters en ijzeren balken.

De Industriële Revolutie bracht ook het fenomeen ‘massa productie’ met zich mee waardoor er een nieuwe groep, de middenstanders, opstond. Deze middenstanders hadden winkels nodig om hun waren aan te bieden, en maakten volop gebruik van de nieuwe materialen en technieken. Denk maar aan etalage-ruiten en elektrische verlichting in de etalages. Steden waren oorspronkelijk gebouwd om in te wonen, waardoor woonhuizen moesten worden omgebouwd tot winkel. Wanneer er geld genoeg was, werd een hele gevel, of zelfs een compleet pand afgebroken om plaats te maken voor een ‘modern’ pand. Maar over het algemeen zien we vaker dat een pand uit de 17de - 18de eeuw alleen een nieuwe winkelpui kreeg. Om de aandacht van potentiële klanten te trekken koos men voor de meest populaire stijl, en dat was Art Nouveau. Hierdoor werd de ene etalage nog mooier dan de andere! 

Nieuwe inzichten maakten dat artsen ‘Licht, Lucht en Reinheid’ predikten, en architecten interpreteerden dit door op een andere manier te gaan bouwen: grotere ramen, daklichten boven het trappenhuis, keramische tegels, een badkamer, en waar mogelijk alle kamers rondom een centraal trappenhuis zodat elke kamer eigen ramen had. 

Een andere theorie die grote invloed had op de Art Nouveau architecten was die van het ‘Gesamtkunstwerk”. Terwijl voorheen alleen de Schilderkunst en de Beeldhouwkunst als échte kunst werden beschouwd, verheven de Art Nouveau kunstenaars de Decoratieve en met name de Toegepaste Kunst tot een gelijk niveau. Hierdoor werd de weg vrijgemaakt voor kunstenaars om zich met meerdere disciplines bezig te houden. Architecten ontwierpen in een moeite door ook meteen het complete interieur, van de deurkrukken tot de lampen. Maar ook het servies, bestek en de kleding voor de vrouw des huizes! 

Beïnvloed door de denkbeelden van de Engelse Art & Crafts beweging vond de Art Nouveau kunstenaar dat ‘Art should be a Way of Life’; Kunst behoorde een manier van leven te zijn. Iedere man of vrouw behoorde omringd te worden door kunst omdat kunst het leven mooier maakt. Als alles om je heen mooi is, van het behang tot aan het bestek, dan zou het leven vanzelf ook mooi zijn. 

Deze versierdrang leidde tot de meest prachtige interieurs. Maar we zien het ook terug aan de versierde gevels. De meest voorkomende kenmerken zijn:

- (lichte) kleuren baksteen / verblendsteen

- keramische tegels met mooie designs / tegeltableaus

- smeedijzeren hekjes en railingen

- sgraffito

- natuursteen (vaak met beeldhouwwerk)

- geglazuurde baksteen

- glas-in-lood (wél licht, maar ook privacy)

- torentjes, balkonnetjes, erkertjes, uitbouwtjes

- houtsnijwerk

- hoefijzervormige openingen (ramen en deuren)

- gebruikte materiaal / techniek zichtbaar!

- Ventilatie voorzieningen

Omdat Art Nouveau kunst grotendeels werd beïnvloed door de natuur, en door de kunst uit de Oriënt (voornamelijk Japan, maar ook China en het Midden Oosten), kunnen we aan bovenstaand lijstje toevoegen:

- asymmetrie (Japans)

- bloemen en dieren versieringen (op tegels, sgraffiti, beeldhouwwerk etc.)

- symboliek (pauwen, uilen, bijen, distels etc.) 

Tijdens onze wandeling wijzen wij u op al deze specifieke details, waardoor u de stijl al snel zult gaan herkennen. Het zal na deze tocht niet moeilijk zijn om ook in andere steden de Nederlandse Art Nouveau te ontdekken!