Audio tour Verzet is Tijdloos

Opsterland in het spoor van Domela Nieuwenhuis.

Het ‘RODE DORP’ Gorredijk

Na de start van de afgraving van het veen was voor het vervoer van turf een kanaal nodig. In 1622 was dit er nog niet, maar in 1630 wordt het genoemd. Het doorgraven van de Hegedyk omstreeks 1631 wordt beschouwd als “beginpunt” van de veenkolonie Gordijk. Er kwam een eerste huis bij de "Hooge wech", spoedig gevolgd door meerdere. Er vestigden zich handels- en vaklieden. De Vlecke Gorredijk groeide uit tot een belangrijk handelscentrum. De handel bracht ook welstand. De talrijke fraaie gevels in het centrum herinneren daar nog steeds aan. Door het centrum van Gorredijk loopt nog altijd de Opsterlandse Compagnonsvaart.

Na 1870 werd overal in Europa de roep om een sociaal rechtvaardiger maatschappij steeds luider. De arbeidersklasse begon een lange en moeizame strijd tegen armoede, onderdrukking en uitbuiting. Ook in Gorredijk, in die tijd een liberaal en vrij welvarend dorp, groot geworden door handel en bedrijvigheid. Gorredijk was geen dorp met rijke aristocratische families of met een andere invloedrijke bovenlaag.

De notabelen van Gorredijk waren hardwerkende ambachtslieden en neringdoenden, die hun eigen belangen wel konden behartigen. Het dorp kende een levendig verenigingsleven en had een rijk aanbod aan culturele activiteiten. De crisis in de landbouw en de veenderijen had ook voor Gorredijk grote gevolgen. Handel en nijverheid kreeg een gevoelige knauw.

Hier in het zuidoosten van Friesland waren de leef- en werkomstandigheden voor de grote schare minder bedeelden vaak schrijnend en mensonterend. Geen wonder dat socialistische denkbeelden over een betere en rechtvaardiger maatschappij hier een vruchtbare voedingsbodem vonden. En ook onder de meer gegoede burgerij van Gorredijk kregen sommigen de overtuiging dat de maatschappij niet was zoals hij behoorde te zijn.

In 1871 werd een afdeling opgericht van de PFWV, de Provinciale Friesche Werklieden Vereniging door de timmerbazen Jan Ruerds Eisenga en Rindert van Zinderen Bakker. In 1882 werd de ‘sociale dominee’ Ferdinand Domela Nieuwenhuis naar Gorredijk gehaald. Op 13 november sprak hij in een bomvolle Koornbeurs. In 1883 werd in Gorredijk een afdeling van de SDB, Sociaal Democratische Bond, opgericht.